Makinelerin en önemli parçalarından birisi olan dişliler hareketin sağlanması amacıyla kullanılır. Sadece hareket ettirmek için değil aynı zamanda harekete yön vermek, hızlandırmak ya da yavaşlatmak ise hareketin gücünü ayarlamak içinde kullanılır. Hareket veya güç iletimini sağlayan önemli makine elemanları olan dişli yapılarına ve yerleşimlerine göre farklı tork veya hızda aktarabilirler. Başlıca dişli çark çeşitleri :
• Kremayer dişliler
• Konik dişliler
• Planet dişliler
• Zincir dişliler
• Düz dişliler
• Helisel dişliler
Dişli çark , makineler ve düzeneklerde güç ya da hareketi aktarmak görevini üstlenen makine elemanıdır. Tarihi çok eski çağlara uzanan dişli çark, teknik bilimlerin gelişmesinde önemli roller oynamıştır
Günümüzde de kullanım alanı çok geniştir ve gündelik yaşamımızda kullandığımız çok çeşitli kullanım araçlarında dişli çark görev alır. Kullanım alanının böylesine geniş olması, amaçlarına göre çok çeşitli çarkların üretilmesine neden olur.
Dişlilerin başlıca büyüklükleri: Bir dişli çarkta dişlinin üstünden geçen çemberin çapına diş üstü çapı, çarkın dişlerinin dibinden geçen çemberin çapına diş dibi çapı denir. Bu iki çap farklı diş yüksekliğini tanımlar. Diş yüksekliği, birlikte çalışan dişlilerin birbirine geçtiği çalışma baş boşluğu kadar daha az derindedir. Birbirine giren iki dişlinin arasında kalan boşluğa yan boşluk adı verilir. Bu boşlukların olması dişli çiftinin çalışması bakımından gereklidir.
Üretim
Dişli üretimi çok büyük bir hesaplama ve aritmetik ister bu malzemeyi gelişi güzel bir şekilde üretemezsiniz ince bir hesap ve matematikle en uygun birimleri yakalamanız gerekir.
Dişli çarkları günlük hayatta yer alan çok sayıda gereçte bulunmaktadır. Bir dişlinin hareket edebilmesi için en az iki dişli çark olmalıdır. Dişli çarkı belli bir formül üzerinden hesaplanarak üretilir ve bu şekilde hareket sağlanır. Hareketi sağlayan dişlinin çaplarıyla diş sayıları ters orantılı olarak hareket ederek dönme işlemi gerçekleştirilir.
Yaygın olarak kullanılan büyük güçler taşımayan ve devir sayıları düşük dişliler dökme demir, bronz ve alüminyum alaşımlarından yapılır. Plastik (naylon, teflon, sinterlenmiş malzemelerde son zamanlarda yaygın şekilde kullanılmaktadır. Özel mukavemet isteyen yüksek devir sayılı büyük güç ileten makinalarda yüksek mukavemetli (krom-nikel) çeliklerden faydalanılır. Dişli çarklar daha büyük yük taşıma kabiliyetine sahip olabilmeleri için ısıl işleme tabi tutularak sertleştirilirler.
Dişli çarklar imalatındaki talaş kaldırma izlerinin temizlenmesi için taşlanırlar. Hassas bir dişli daima taşlanmalıdır. Eğer dişli çark çelikten yapılmış ve su verilmişse taşlama kaçınılmazdır.
Günümüzde kullanım alanı çok geniştir ve gündelik yaşamımızda kullandığımız çok çeşitli kullanım araçlarında dişli çark görev alır. Kullanım alanının böylesine geniş olması, amaçlarına göre çok çeşitli çarkların üretilmesine neden olur.
işlemdir.